Να σαν την μάναν που γεννά τα τράντα χρόνια μίαν κι εφτάει υιόν τραντέλλεναν και νύφεν γαλαφόραν. Εφτάει υιόν τραντέλλεναν, Ακρίταν σα ραχία, εβγαίν' και πάει σον πόλεμον για την ελευθερίαν. τραντέλλενας = o τριάντα φορές Έλληνας, βέρος Έλληνας, γαλαφόρα = με άφθονο γάλα, που ανατρέφει καλούς πολεμιστές. Τριάντα φορές Έλληνες Χαρά στη μάνα όπου γεννά κάθε τριάντα χρόνια, γεννά γιό βέρο Έλληνα και νύφη Ακριτομάνα. Έλληνα και τραντέλληνα, ΑΑκρίτα στις κορφούλες, κινά και πάει στον πόλεμο για…

Απατημένη η Πόντια σύζυγος, θα καταραστεί τον σκληρό σύζυγο στο τραγούδι «Τη Τρίχας το γεφύρ'». Το στέριωμα του γεφυριού, η εξάπλωση της φήμης του δεινού εργολάβου, οδηγούν τον πρωτομάστορα στο ειδεχθές έγκλημα. Διπλωμένη στα μανιασμένα κύματα, η πανώρια ύπαρξη αφήνει τα ρόδινα χείλη της να σαλέψουν βόλι καυτό, φαρμακερό. Άμον ντο τρομάζ'νε τα γόνατα μ’ να τρομάζ’ το γεφύρ'! Το φρικιαστικό έγκλημα παραδίδει τη σκυτάλη στην υποκρισία. Μη καταριέσαι, καημένη, έχεις αδέλφια στα ξένα, κι αν δεν…

Βασισμένος σε αυτό το δημοτικό τραγούδι, ο αείμνηστος Φίλων Κτενίδης σφυρηλάτησε το εξαίρετο επικό του δράμα «Ο Μάραντον». Λίγα ιστορικά στοιχεία για το τραγούδι αυτό είναι απαραίτητα. Πρόκειται για δημοτικό τραγούδι που συντέθηκε από τον ανώνυμο Πόντιο λαϊκό ποιητή στις αρχές του 13ου αιώνα, πριν, δηλαδή, από την άλωση της Τραπεζούντας. Το τραγούδι αυτό, με τις αρκετές παραλλαγές του, δεν ξεπέρασε τα σύνορα του Πόντου, για να κάνει την παρουσία του αισθητή στον μητροπολιτικό ελλαδικό χώρο…

Απ' τα πολύ παλιά χρόνια οι Σανταίοι είχαν το δικαίωμα της οπλοφορίας με κάποια τοπική και διοικητική τους ανεξαρτησία, χάρη στο παρακάτω περιστατικό που αναφέρουν όσοι ασχολήθηκαν με την ιδιόμορφη τούτη και περήφανη βουνίσια πολιτεία: Τους πρώτους αιώνες λένε, μετά την κατάληψη της Τραπεζούντας απ' τον Μωάμεθ-1461-οι Τούρκοι πήραν στην κατοχή τους σε κάποια χώρα(σ.σ. στη Σερβια-Βελιγράδι) ένα σπουδαίο μεταλλείο ασημιού, αλλά βρισκόντουσαν σε αμηχανία γιατί κανένας μεταλλουργός δεν κατάφερνε…